Wat is een tolk?
Tolken slaan een brug tussen twee culturen. Ze komen in actie wanneer twee mensen die elk een andere taal spreken, met elkaar moeten communiceren. Ze zijn zo opgeleid dat ze ideeën efficiënt en nauwkeurig overbrengen van de ene taal naar de andere. Tolken begrijpen de taalkundige en culturele subtiliteiten in elke zin en geven alle nuances hiervan weer.
Soorten tolkwerk
Simultaan tolken:
Bij simultaan tolken wordt een gesproken tekst gelijktijdig mondeling vertaald. De tolken werken in geluiddichte cabines en praten in een microfoon, terwijl de toehoorders over hoofdtelefoons beschikken om de vertolking in hun taal te kunnen beluisteren. Per doeltaal zijn twee tolken per cabine nodig. Aangezien tolken uiterst geconcentreerd moeten werken, lossen ze elkaar om de 20 tot 30 minuten af. De simultaantechniek geniet de voorkeur voor conferenties en vergaderingen met een groot publiek en/of verschillende talen, zoals congressen, colloquia enz.
- Voordelen: tijdswinst, luistercomfort en -flexibiliteit, een betere vergaderdiscipline, een volledige en getrouwe vertaling, een kwaliteitsvollere vertolking dankzij het luistercomfort voor de tolk, de aanwezigheid van een technicus.
- Nadelen: duurder (afhankelijk van het gebruikte materiaal), ruimte nodig voor de tolkcabines.
Geschikt voor: conferenties, congressen, symposia, colloquia, seminaries, vergaderingen, persconferenties, opleidingen …
Mobiele vertolking met tolkenkoffer:
De tolkenkoffer, ook wel tourguide, infoport-koffer of bidule genoemd, is een draagbare installatie die bestaat uit één of twee zendermicrofoons met verschillende kanalen voor de tolk en voor de spreker, en 20 hoofdtelefoons-ontvangers voor de toehoorders. De hoofdtelefoons worden opgeladen in de tolkenkoffer, waar ook reservebatterijen voor de microfoon in zitten. De tolkenkoffer is in eerste instantie bedoeld voor werf- of bedrijfsbezoeken en is geschikt voor kleinere groepen. Als de spreker geen microfoon heeft en het geluid in de zaal niet versterkt wordt, moet erop toegezien worden dat de tolken vrij kunnen rondlopen en dichter bij de sprekers kunnen komen om de te vertalen brontekst goed te kunnen horen.
- Voordelen: mobiele installatie, geschikt voor evenementen op locatie, goedkoper
- Nadelen: verschillende personen spreken tegelijkertijd, beperkt tot 2 werktalen en een kleine groep
Geschikt voor: werf- en bedrijfsbezoeken, werkgroepen
Consecutief tolken:
Bij consecutief tolken vertaalt de tolk na elk onderscheiden idee wat er gezegd werd. De tolk zit naast de spreker en neemt beknopte notities. Deze methode is vooral geschikt voor toespraken op banketten, bij officiële openingen, voor vergaderingen of onderhandelingen in beperkte kring. Het ereloon van consecutieftolken ligt doorgaans 30% hoger dan dat van simultaantolken. Kwaliteitsvol consecutief tolkwerk vereist twee tolken, of eventueel slechts één tolk, als de duurtijd beperkt blijft tot exact één uur.
- Voordelen: plaatswinst, geen huurkost voor materiaal, lager tempo zodat de partijen bij een onderhandeling meer tijd hebben om na te denken
- Nadelen: de tolk moet de spreker telkens onderbreken, langere vergadertijd, beperkt tot slechts twee werktalen, weinig consecutieftolken in de sector
Geschikt voor: tweetalige vergaderingen met een beperkt aantal deelnemers, officiële openingen
Verbindingstolken/fluistertolken:
Fluistertolken vertalen met gedempte stem voor één of twee toehoorders die naast hen zitten. Als ze moeten tolken voor meer toehoorders, dan gebruiken ze een draagbaar systeem (tolkenkoffer, zie hoger).
- Voordelen: kostenbesparing, tijdswinst
- Nadelen: minder nauwkeurig, beperkt tot twee toehoorders, verschillende personen praten tegelijkertijd, origineel vaak moeilijk te begrijpen door de tolk
Geschikt voor: onderhandelingen, bezoeken …
Afstandstolken of Remote simultaneous interpreting (RSI):
De vertolking vindt plaats in een studio of bij de tolk thuis. Een studio heeft het voordeel dat de tolken een technisch team ter beschikking hebben, wat een bijkomende kwaliteitsgarantie is. De studio is uitgerust met cabines en schermen, en is geïsoleerd zodat de tolken het evenement op afstand kunnen volgen. Het technische team kan het online tolkplatform beheren en de cabines en tolkkanalen bedienen. In sommige studio’s is het ook mogelijk om sprekers en moderatoren te verwelkomen, en zo een meer volledige service aan klanten te bieden.
Tolken die bij hen thuis werken, gebruiken hun eigen computer met een online tolkplatform. Deze tolkmodus – in volle opmars sinds de covidcrisis – vereist een goede beheersing van het gebruikte platform en een installatie volgens de vereiste technische criteria (akoestische schokken vermijden, een relais-systeem, de mogelijkheid om twee audiobronnen te beluisteren). Het is aanbevolen om de duur van de prestaties te beperken en om regelmatige pauzes in te lassen, rekening houdend met vermoeidheid, cognitieve belasting en het feit dat de tolk bovenop het tolkwerk nog heel wat andere taken moet uitvoeren. Zelfs voor een sessie van een uur of minder is het aan te raden om twee tolken in te schakelen, met name om een ononderbroken dienstverlening te garanderen in geval van een defect of een technisch probleem.
Bovendien moet de kwaliteit van het materiaal van de spreker (microfoon en hoofdtelefoon) worden nagegaan, iets wat vaak verwaarloosd wordt maar een grote impact heeft op de kwaliteit van het evenement.
- Voordelen: geen verplaatsing (en dus tijdswinst en kostenbesparing), geen onderbreking van de werkzaamheden in geval van telewerk, meer vertolking tijdens videoconferenties (wat vóór de pandemie niet noodzakelijk het geval was)
- Nadelen: geen contact met de zaal, minder gemoedelijk, geluids-/beeldkwaliteit, multitasking voor de tolk, geen garanties wat de beeld-/geluidskwaliteit van de te vertalen bron betreft.
Geschikt voor: een brede waaier aan hybride evenementen/thuiswerk, videoconferenties, opleidingen …
Hoe kies ik een tolk?
In de online gids van de BKVT kun je tolken selecteren op basis van hun werktalen (A = voornaamste doeltaal, B = bijkomende doeltaal en C = passieve taal) en hun specialisatiegebieden. Wanneer je voor een BKVT-tolk kiest, kies je voor een professional met gegarandeerde kwalificaties. Neem ruime tijd vóór je project contact op met een of meerdere tolken, want zij kunnen al je vragen beantwoorden en je helpen om de juiste keuzes te maken.
Een kwestie van kwaliteit
De brochure “Een kwestie van kwaliteit” maakt duidelijk waarop je moet letten en welke informatie je moet doorgeven aan de tolken.
Om de juiste tolk te kiezen, moet je immers rekening houden met verschillende criteria: de talen die tijdens het evenement gebruikt zullen worden, de manier waarop er getolkt zal worden, het precieze onderwerp van de vergadering, de uren, de locatie enz. Deze overzichtsbrochure bevat een schat aan informatie over de documentatie die je ter beschikking moet stellen, het materiaal en de technische tests waar in je moet voorzien, transport- en verblijfskosten en de elementen die een invloed hebben op de prijs.
Praktijken op de tolkmarkt: Vademecum openbare aanbestedingen
Dit vademecum richt zich tot alle overheden die aanbestedingen uitschrijven voor tolkprestaties: het beschrijft de onmisbare onderdelen van een praktisch lastenboek dat garant staat voor een vlotte samenwerking met de opdrachtnemer en maximale tevredenheid bij de aanbestedende overheid.
In deze referentiebrochure worden enkel de beroepsgerelateerde aspecten van het lastenboek behandeld, en dus geen juridische of financiële kwesties.
Dit vademecum, met de beste praktijken uit de sector, vormt een inspiratiebron voor de auteurs van lastenboeken, zodat zij hun vereisten jegens professionele tolken op een succesvolle manier kunnen formuleren.
Frequently asked questions
Waarom werken tolken per taal altijd in duo?
Tolkwerk vergt enorm veel concentratie en mentale inspanning. Studies met een scanner hebben aangetoond dat de mentale activiteit van tolken de tweede grootste is, na die van luchtverkeersleiders. Bijgevolg lossen tolken elkaar af na blokken van 20 of 30 minuten. Wanneer hun collega het heeft overgenomen, blijven ze echter wel aandachtig volgen: indien nodig helpen ze hun cabinepartner om cijfers, namen of gespecialiseerde terminologie te noteren.
Voor zeer lange vergaderingen kan het nuttig zijn om een derde tolk in te schakelen om de cabine te vervolledigen, of zelfs om in een tweede tolkenteam te voorzien, met name voor evenementen die meer dan 10 uur duren, pauzes inbegrepen
Wat zijn de werkuren van een tolk?
Tolken schikken zich naar de duurtijd van het evenement van hun klant. Een traditionele tolkdag is echter zelden langer dan 8 uur (pauzes inbegrepen) op locatie, en 6 uur (pauzes inbegrepen) bij afstandstolken. Als deze duurtijd overschreden wordt, zijn overuren van toepassing.
De tarieven worden berekend op forfaitaire basis en niet per uur. Sinds afstandstolken of RSI zijn intrede deed, is de duurtijd van heel wat evenementen ingekort. De klant moet zich er echter van bewust zijn dat het voor tolken die een opdracht aanvaarden (zelfs een van korte duur) vaak onmogelijk is om een opdracht van een andere klant te aanvaarden. De uren van de verschillende opdrachten, met inbegrip van de setup (technische tests enz.) zijn misschien niet verenigbaar. Bijgevolg zal de vergoeding niet lager liggen dan het forfaitaire minimumbedrag.
Het forfait dat de tolk aanrekent, omvat ook de tijd om zich voor te bereiden op de opdracht, aan de hand van de ontvangen documenten en opzoekingswerk.
Als klanten in geval van afstandstolken/RSI wensen dat de tolken deelnemen aan de technische en andere voorbereidende tests , dan moeten ze daar rekening mee houden voor de vergoeding.
Kunnen tolken alles vertalen?
Tolken vertalen in principe wat een spreker zegt. Als de kwaliteit van het origineel en de technische middelen van dien aard zijn dat de brontekst duidelijk verstaanbaar is, zal dit ook de kwaliteit van hun vertolking ten goede komen. Het is essentieel dat tolken vooraf de geschreven teksten ontvangen die door de sprekers zullen worden voorgelezen, om ze voor te bereiden. Filmpjes worden normaal gezien niet getolkt, tenzij de tolk ze op voorhand heeft kunnen bekijken of het script gekregen heeft.
Mag tolkwerk worden opgenomen?
Vertolking is bedoeld voor rechtstreeks en onmiddellijk gebruik door de toehoorders tijdens de conferentie. Je moet tolkwerk zien als een instrument dat de communicatie bevordert. Zonder voorafgaande toestemming van de betrokken tolken is dan ook geen opname of verspreiding toegestaan. Verder moet je in het achterhoofd houden dat tolken het intellectueel eigendomsrecht hebben op hun tolkprestatie. Als er opnames verspreid of verdeeld worden, wordt doorgaans een supplement van minstens 30% aangerekend.
Zijn tolken verplicht tot geheimhouding?
Tolken zijn gebonden door het beroepsgeheim en verspreiden in geen geval de informatie die hun in het kader van hun opdracht ter beschikking wordt gesteld. Zij mogen geen voordeel halen uit vertrouwelijke informatie, noch voor zichzelf, noch voor een derde.