Verslag van de studiedag “Traducteurs, redécouvrons les richesses du français!” van 7 augustus 2015
Welke vertaler heeft nooit geklaagd over de uitzonderlijke rijkdom (of nauwkeurigheid, of beknoptheid) van de “andere taal”, die soms zo lastig te vertalen brontaal? Alsof ze een “paradijs” is dat “ontoegankelijk” is voor de meeste vertalers?
Toen François Lavallée van vertaalschool Magistrad in Europa was voor het seminarie On traduit à Chantilly, was hij bereid halt te houden in Brussel om dit “paradijs van het Frans” toe te lichten.
Het idee is even eenvoudig als briljant: neem een krantenartikel, een jaarverslag, een roman, om het even wat. Lees de tekst en sta stil bij de taalkundige dimensie ervan. Stel u bij elk woord de vraag: gebruik ik het in mijn vertalingen? Als ik revisor ben, zie ik het dan verschijnen in de vertalingen die ik reviseer? Als dat niet zo is, schrijf het woord dan op, en ga na van welk woord, van welke uitdrukking in de originele taal het een vertaling zou kunnen zijn. Hebt u het gevonden? U hebt zonet een nieuw woordpaar Engels-Frans geleerd.
Doe hetzelfde met de zinsbouw en de formulering. Wat ziet u? Het epitheton vooraan in een zin geeft de Franse taal ritme. Maar in het Engels wordt het amper gebruikt. Misschien stelt u vast dat de omkering werkwoord-onderwerp of het tussenzinnetje, dat zo lastig is voor Engelstalige vertalers (gezien?), krachtige middelen zijn om een zin ritme te geven of om hem leesbaarder te maken als het een zeer lang onderwerp is…
Probeer het eens! Sla uw krant open, of beter nog: open een document online dat vergelijkbaar is met wat u op dat ogenblik vertaalt, en duid deze verwaarloosde woorden aan. Analyseer de tekst, gebruik uw vondsten en u zult zien dat uw vertalingen lichter, helderder en idiomatischer worden. De grote uitdaging voor de vertaler ligt erin zijn neiging om kritiek te geven opzij te zetten: we zoeken niet het afval maar de parels, want zij maken ons leven rijker.
Dominique Jonkers