Wettelijk kader moet tolken en vertalers houvast
bieden
BRUSSEL – Chinese
restauranthouders, Poolse verpleegsters of Russische truckers: vandaag kan
iedereen beëdigd gerechtstolk of -vertaler worden. De Belgische Kamer van
Vertalers, Tolken en Filologen pleit voor een wettelijke kwaliteitsnorm, een
correct loon en een uniforme deontologische code.
Hoeveel nationale databanken ons land ook telt, van gerechtstolken bestaat er
geen. Elk gerechtelijk arrondissement werkt met een eigen lijst van beëdigde tolken
en vertalers. Tolken vertalen (simultaan) in de rechtszaal, vertalers doen hun
werk schriftelijk en op voorhand. Ooit zijn al die mensen ‘gescreend’ om te
weten of ze geschikt waren voor de job, hoewel dat niet bepaald volgens geijkte
criteria gebeurde. ‘Tot enkele jaren geleden stonden er zelfs mensen zonder
verblijfsvergunning op die lijsten. Bij gebrek aan wettelijke ankerpunten is
elke rechtbankvoorzitter koning in zijn eigen rijk’, verklaart Doris Grollmann van de Belgische Kamer van
Vertalers, Tolken en Filologen.
Gevolg is dat de kwaliteit van de vertalingen danig verschilt. Sinds 1975
organiseert de Belgische Kamer op vraag van een aantal rechtbanken (onder
anderen Brussel, Luik, Charleroi, Bergen, Hoei, Neufchâteau en aan Vlaamse kant
soms Hasselt, red.) elk jaar een taalexamen, maar verplicht is dat niet.
Antwerpen leidt in samenwerking met de Lessius Hogeschool kwaliteitsvolle
mensen op, andere hoven en rechtbanken hanteren dan weer helemaal geen
kwaliteitstoets. Ook qua deontologische code is het diversiteit troef.
Corruptie
De rechter kan in theorie zelfs zijn eigen poetsvrouw oproepen, en dat zegt
niet eens iets over haar bekwaamheid: de woordenschat, zin voor nuance én voor
ethiek kunnen bij een poetsvrouw beter zijn dan bij sommige beëdigde vertalers.
Vooral bij de ‘exotische talen’ laat de kwaliteit soms te wensen over, terwijl
net die tolken en vertalers het meest verdienen: 57,5 euro per uur om te tolken
van/naar het Japans of Chinees (tegenover 33 euro voor de Europese talen en gebarentaal)
of 36 euro per pagina (tegenover een schamele 7,95 euro per vertaalde pagina
Nederlands-Frans).
‘De sector lijdt onder het gebrek aan kwaliteitscontrole’, resumeert Rita
Roggen, vicevoorzitster van de Belgische Kamer. ‘Bovendien is er geen enkele
sanctie. Als iemand duidelijk niet voldoet of zijn boekje te buiten gaat, wordt
die gewoon niet meer opgeroepen.’ Zo is het al voorgevallen dat een vertaler
van dezelfde maffiaclan blijkt te zijn als de gearresteerde. Of één van de
schakels is in een ketting van mensenhandel. In bepaalde grootsteden wil men
alleen nog werken met Belgische tolken als er mensen van Oost-Europese afkomst
in de beklaagdenbank zitten: met Oost-Europese tolken kwamen er te vaak vodden van.
Corruptie is een plaag waar de sector niet van gespaard blijft. Het gebeurt dat
malafide tolken en vertalers de zaalwachter of deurwaarder smeergeld toestoppen
in ruil voor een gunst of een dichtgeknepen oog. Eind 2009 arresteerde het
Brusselse parket vier ervaren tolken die een lucratief handeltje in valse
papieren bleken te runnen.
Flauw gevallen
Omgekeerd staan niet alle goede tolken en vertalers te springen om een
rechtszaak te doen. Een voorbeeld uit Leuven, van anderhalf jaar geleden.
Liefst vijf beëdigde tolken haakten af voor een proces tegen twee overvallers
van Albanese origine. En alsof de duivel ermee gemoeid was, viel de zesde tolk
flauw op weg naar het gerechtshof. De strafrechter kon niet anders dan de zaak
uitstellen.
Een en ander staat niet los van de slechte betaling van gerechtstolken en
-vertalers. Onder meer in Brussel en Antwerpen trok de sector al aan de
alarmbel om een correct loon te eisen. ‘Wie kwaliteitsvolle vertalingen wil,
zal het kostenplaatje zien stijgen’, aldus de Belgische Kamer. Maar er is geen
ontkomen aan. Rita Roggen: ‘Europa geeft ons tot eind oktober 2013 de tijd om
een regeling voor tolk- en vertaaldiensten in strafprocedures uit te werken. In
Nederland en Duitsland heeft men al zo’n regeling, het Verenigd Koninkrijk is
er ook recent mee aan de slag gegaan.’
Kamerlid Sonja Becq (CD&V) heeft oren naar de verzuchtingen van de sector.
Zij heeft haar wetsvoorstel voor een specifiek statuut voor gerechtstolken en
-vertalers van onder het stof gehaald. Het voorstel behelst de oprichting van
een nationaal Register van beëdigd tolken en vertalers, en de inrichting van
een examen dat georganiseerd wordt door Selor. Becq wil haar voorstel zo snel
mogelijk agenderen in de commissie Justitie, ze maakt zich sterk er een
meerderheid voor te kunnen vinden.
Auteur: Marjan Justaert
NULL