Op 13 oktober 2023 organiseerde de werkgroep Artificiële Intelligentie van de BKVT een namiddag met als titel: ‘Kunstmatige intelligentie in vertalen en tolken’. De conferentie richtte zich zowel tot leden als tot niet-leden van onze beroepsvereniging.
Een zestigtal deelnemers is op de uitnodiging ingegaan. De korte samenvatting van de vaststelling die als een rode draad door alle uiteenzettingen liep, klinkt als volgt: de veranderingen in de vertaal- en in de tolksector zijn onvermijdelijk, en we hebben geen andere keuze dan ons aan te passen! Gelukkig is de technologie nog niet zo ver gevorderd dat ze de mens vervangt, integendeel.
Ana Lioara Firea, tolk bij Copa-Cogeca, opende de conferentie met een historisch overzicht van AI in de tolkwereld en ging daarna dieper in op de CAI-tools (Computer Assisted Interpretation tools). Deze tools kunnen tolken helpen met eigennamen, cijfers, vaktermen en letterwoorden. Daarnaast werden de ASR-systemen (Automatic Speech Recognition) overlopen op basis van verschillende criteria. Deze tools werden effectief ontwikkeld door en voor tolken, maar de vraag is of ze verder uitgewerkt zullen worden samen met tolken. Bepaalde hulpmiddelen kwamen kort aan bod (Kudo, Smarterp, Interpretbank). Uit de opgedane kennis blijkt dat deze technologieën zeker veelbelovend zijn, maar dat tolken opgeleid moeten worden in het gebruik ervan, dat er gezorgd moet worden voor een minimale vertraging, een passende nauwkeurigheid en ergonomie, en de deelname van een ruime waaier aan betrokkenen voor het gebruik ervan (studenten, ervaren tolken). Bovendien zouden de tools uitgebreid moeten worden naar een groter aantal talen, plus accenten van zowel moedertaalsprekers als niet- moedertaalsprekers.
Daarna nam Silvia Mandrioli – freelancevertaalster, bèta-tester voor Cotranslator.ai en Custom.MT, annotator voor Google BARD – het woord om het onderwerp specifiek vanuit de invalshoek van het vertalen te bekijken. Ze besprak eerst de verschillen tussen Google Translate en ChatGPT vanuit historisch oogpunt, en aansluitend hun respectieve voor- en nadelen. Ze gaf ook een overzicht van de software (CoTranslator AI, Lokalise, GabyT) en de beschikbare plug-ins om AI te gebruiken bij het vertalen (SDL Trados plug-ins: Open AI translator, Custom MT). Er werden enkele concrete voorbeelden gegeven van het gebruik van ChatGPT bij het vertalen en reviseren. De conclusie is dat deze tools zich nog in de ontwikkelingsfase bevinden en verder geoptimaliseerd moeten worden. Silvia ging ook dieper in op de kwestie van de verloning (per uur of per woord). Afrondend had ze het over de specifieke kenmerken van vertalers, revisoren en annotatoren en kort over beëdigde vertalingen en ChatGPT.
Alba Carvajval (tolk) en Jeroen Steel (vertaler) hebben daar meteen op ingepikt met een samenvatting van de ATA-conferentie ‘Empowering professionals to innovate and strive’, die ze allebei bijwoonden. Alba onderstreepte eerst dat er op deze conferentie minder applicaties voor tolken dan voor vertalen aan bod kwamen. Ze heeft enkele lessen uit de conferentie getrokken: het is absoluut noodzakelijk om zich aan te passen aan de veranderingen, en het is belangrijk om zich te differentiëren en tegelijkertijd marketingvaardigheden te ontwikkelen. Hyperspecialisatie en de onmiskenbare IT-component vormen ook ontwikkelingen die zich aan de horizon aftekenen, met allicht minder beschikbare tolkjobs, maar nieuwe functies die
doorgedreven specialisatie vergen. Alba verwees ook naar de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de AI-sector, en beëindigde haar uiteenzetting met een minidemonstratie van het systeem Notion voor het aanmaken van woordenlijsten, samenvattingen en definities.
Jeroen Steel besprak bij wijze van inleiding de veranderingen die AI zal teweegbrengen in de vertaalsector, met een beschrijving van de drie fasen in de evolutie van machinevertaling, gaande van MT op basis van regels naar statistische MT en tot slot naar neurale MT. In de nieuwe markt zullen bepaalde opdrachten gesneden koek zijn voor de machines, terwijl andere zullen neerkomen op de nabewerking (post-editing) van machinevertalingen. Bepaalde opdrachten zullen worden toevertrouwd aan vertalers met sociale vaardigheden of aan specialisten. Vervolgens beschreef Jeroen de troeven van menselijke vertaling ten opzichte van de prestaties van machines: toegevoegde waarde bieden, de klant sensibiliseren, een marketingaanpak ontwikkelen. Hij schetste ook de vooruitzichten voor de nieuwe beroepen, vooral op het vlak van post-editing (volledig of ‘light’). Hij ging in detail in op de processen en mogelijke valkuilen, en wees tot slot op de rivaliteit of symbiose tussen tools voor machinevertaling en vertaalgeheugens.
Rita Roggen, vertaalster-tolk en lid van de Commissie LinguaJuris van de BKVT, sloot de reeks presentaties af met een uiteenzetting over vertrouwelijkheid op het vlak van artificiële intelligentie. Rita bleef eerst stilstaan bij de definitie van AI, en wees vervolgens op de culturele en emotionele capaciteiten van de mens, die in tegenstelling tot een machine humor of ironie kan onderkennen en in staat is zichzelf te corrigeren in geval van fouten. Vertrouwelijkheid was de rode draad doorheen haar betoog, met de dwingende noodzaak om gegevens maximaal te beschermen en te anticiperen op gevaren die verband houden met de opslag en het gebruik van gegevens. Tot slot lichtte ze onze deontologische verplichtingen toe en het belang van de naleving van de AVG. Ze stipte ook het voorbereidende werk van de EU aan voor een wet rond AI (de AI Act), waarop de Belgische wetgeving zich zou baseren om tot betrouwbare AI te komen en de veiligheid te waarborgen.
Ter afronding van deze verrijkende presentaties en discussies heeft BKVT-voorzitter Max De Brouwer het woord genomen om de verschillende initiatieven van de BKVT te overlopen, zoals het conventioneringsproject, de vergadering met een vijftiental voorzitters van beroepsverenigingen die tot de oprichting van werkgroepen rond AI leidde, onder leiding van de FIT.
Hij nodigde de deelnemers van harte uit om zich in geval van interesse bij de werkgroep aan te sluiten, en sprak de hoop uit dat deze vergadering de eerste zou zijn in een lange reeks.
Als je de Werkgroep AI wilt steunen, laat dat dan gerust weten aan het secretariaat van de BKVT ().