Het langverwachte evenement vond plaats in de feestzaal van het luxueuze Radisson Blu Royal Hotel aan de Wolvengracht in Brussel. De BKVT had voor de gelegenheid alles uit de kast gehaald om de beroepen van vertaler en tolk te promoten. 25 september 2015 was een rijke dag: niet alleen leerrijk, maar ook vrolijk en kleurig, dit alles met een nagenoeg perfecte organisatie en timing.
De treden worden beklommen…
De eerste genodigden die vanaf 14 uur op het toneel verschijnen, maken zich bekend bij het onthaalduo dat bestaat uit Renée Jamaer (lid van de raad van bestuur) en Valérie Yernault (secretaresse van de BKVT). Ze krijgen een pakket met nuttige informatie en schrijfgerei. Alle genodigden die daarna binnendruppelen, melden zich voor dezelfde formaliteiten in afwachting van de officiële opening van de feestelijkheden.
Terwijl bekenden elkaar terugzien en anderen met elkaar kennismaken, weerklinken er vreugdekreten en lachsalvo’s door de wachthal. De genodigden worden uitgenodigd een comfortabel plaatsje in de zaal te zoeken voor het begin van het eerste deel van het programma dat bestaat uit lezingen.
De horizon verkennen…
Om 15 uur mag Agnès Feltkamp, vertaler en lid van de RvB, de spits afbijten met de eerste lezing: **”Certificering of deontologie? Wat is de toekomstige oplossing voor vertalers en tolken?” De spreker, die gespecialiseerd is in medische vertalingen, doet uit de doeken wat elk van de twee katalysatoren (certificering en deontologie) betekent voor een kwaliteitsrendement voor de vertaler en de tolk, zowel vandaag als morgen.
En wie professional van vandaag en morgen zegt, zegt ook gebruik van nieuwe werktools. Dat is meteen het onderwerp van de tweede uiteenzetting: “Translation Technologies and Freelance Translators: A CAT in the HAT”. Net als in de eerste lezing is er sprake van de toekomst in vragende vorm: Technologische vooruitgang: wat brengt de toekomst voor de vertalers en tolken? Guillaume Deneufbourg (vertaler, docent en lid van de RvB) onderzoekt de technologische vooruitgang door op de belangrijkste vragen: “Is this the ideal world?”, “Tomorrow?-Do we have to worry?” geruststellende antwoorden te geven, waaronder eentje dat afkomstig is van A. R. Lommel: “Machine translation will displace only those humans who translate like machines”.
Daarbij aansluitend en om even geruststellende antwoorden te bieden op de vragen die rijzen naar aanleiding van de nieuwe stand van zaken in de sector, neemt de derde spreker het woord; Rudy Tirry (voorzitter van de BQTA/EUATC) onderhoudt de aandachtige toehoorders met zijn standpunt over “Samenwerking tussen vertaalbureaus en zelfstandig vertalers: wat brengt de toekomst in een sector waar de concurrentie hard is?”. Ook hier is de boodschap voor de spelers in de sector dat ze niet moeten vrezen voor de nieuwe situatie, maar zich eerder moeten aanpassen aan en profiteren van de bijna duizelingwekkende versnelling van de geschiedenis. Bij wijze van voorbeeld begint Rudy Tirry, tactvol en origineel als hij is, zijn lezing met een video over de evolutie van de mechanica in de autoraces: hij vergelijkt de toestand in 1950 met die in 2013. De cinefielen onder ons zijn geboeid door de evolutie – om niet te zeggen revolutie – die zich in 63 jaar heeft voltrokken. De sector van het vertalen en tolken ondergaat hetzelfde lot: verbluffende technologische vooruitgang, die tegelijkertijd de basis vormt voor de vrees voor een geprogrammeerde ontmenselijking van het beroep (ten nadele van het menselijke brein).
“We still need the brain!”, benadrukt Chris Durban die deel 1 van de feestelijkheden afsluit. In een meer dan geruststellende uiteenzetting spreekt Chris Durban haar geloof uit in de toekomst van de menselijke vertaler en tolk die altijd de meesters van hun eigen lot zullen zijn. De spreker doet een beroep op het actieve professionalisme, gericht op een aantal essentiële punten: zelfrespect hebben; trots zijn om het beroep van vertaler of tolk uit te oefenen; specialisatiegebieden vinden; de gewoonte aankweken om zichzelf te beoordelen; de schrijfvaardigheid perfectioneren; feedback van de klant vragen; afstand nemen van de negatieve “dwanggedachten” van het type “prices are heading down” (over een gepaste vergoeding). In haar lezing “Building your business model – From frugal to sustainable to prosperous” geeft Chris Durban een echte gedragscode om van professionals wat zij noemt “prosperous translators” te maken.
Na deze wijze woorden van Chris Durban maken het publiek en de vier lezers zich klaar voor het spel van vraag en antwoord. De korte uitwisselingen hebben voornamelijk betrekking op de kwaliteit van de doeltekst: Op de vraag “als de vertaler te maken krijgt met een tekst van slechte kwaliteit, moet hij dan een even slechte vertaling maken?”, antwoordt Rudy Tirry dat de klant nooit de fouten in de brontekst ziet, maar wel die in de vertaling”. Een standpunt waarmee Chris Durban het eens is; voor haar “bestaat de taak van de vertaler erin de tekst te verbeteren”; beter nog, “de vertaler kan effectief rijk worden door zijn redactionele vaardigheden te ontwikkelen”.
Met deze blik op een leven dat over rozen gaat, is er voor de aanwezige zelfstandig vertalers en tolken, vertalers en tolken in dienstverband, docenten, onderzoekers, vertegenwoordigers van vertaalbureaus, studenten en andere belangrijke genodigden een welverdiende koffiepauze die in een gemoedelijke sfeer verloopt. Het is dan 17.30u.
De verworvenheden van een zestigjarige vereniging…
18u: terug naar de zaal voor deel II van de feestelijkheden, dat al evenzeer aan studie gewijd is: de academische zitting biedt ook plaats voor een brainstorming. Rita Roggen, voorzitter van de BKVT, neemt het woord en heet het publiek in naam van de raad van bestuur van harte welkom. Deze vertaler en docent maakt van de gelegenheid gebruik om nogmaals haar ambities en verwachtingen met betrekking tot de nieuwe dynamiek die ze in de Kamer wil brengen te benadrukken. In dit welkomstwoord spreekt Rita Roggen ook haar dank uit aan iedereen die deze visie al met haar deelt om de vlam die 60 jaar geleden werd aangestoken brandende te houden.
En wie anders dan Jean-Bernard Quicheron kan terugkeren in de tijd… In de ontspannen en opgewekte stijl die we van hem gewend zijn, voert de erevoorzitter van de BKVT het geboeide publiek mee naar het verleden, terwijl de lezingen tot nu toe zich eerder op de toekomst toespitsten… In zijn overzicht van de “geschiedenis van de BKVT” brengt de gepensioneerde tolk en bestuurder niet alleen hulde aan de mannen en vrouwen die de toenmalige BKVTF hebben opgericht en draaiende hielden, maar ook aan de opeenvolgende generaties bestuurders die de vereniging altijd op een hoog niveau hebben weten te houden, in die mate zelfs dat de BKVT een “koninklijke vereniging” is geworden. Onder luid applaus en lachsalvo’s vanuit de zaal haalt de ex-voorzitter van de BKVTF herinneringen op aan weleer en geeft hij een overzicht van de verwezenlijkingen tijdens de 18 jaar van zijn voorzitterschap van de vereniging.
Een van die verwezenlijkingen is uiteraard de consolidatie van de plaats van de Kamer binnen de Fédération internationale des traducteurs (FIT). Henry Liu zal deze staat van dienst niet ontkennen. Integendeel: de voorzitter van de FIT, die “het engagement van de BKVT en de Belgen binnen de FIT” aanhaalt, brengt hulde aan de vrouwen en mannen – onder wie René Haeseryn (vicevoorzitter van de FIT), Jacques Goetschaelckx en een zekere Jean-Bernard Quicheron (penningmeester) – die allemaal afkomstig zijn of waren van de Kamer en die in het verleden een positieve invloed hebben gehad op de werking van de structuur waarvan hij voorzitter is. Henry Liu eindigt met een positieve noot en spreekt zijn geloof uit in de toekomst van de BKVT, gezien de structuur en de ongeziene samenstelling (verschillende generaties, diverse origines, uiteenlopende competenties, gelijkheid mannen/vrouwen) van zijn nieuwe raad van bestuur.
Rondetafelgesprek
En de “toekomst van de professionele vertalers en tolken” is ook – nogmaals – het onderwerp van het rondetafelgesprek waarin Rita Roggen (moderatrice van dienst) vijf sprekers heeft samengebracht: Natascha Dalügge-Momme (voorzitter van FIT Europe), Frank Peeters (docent aan de Universiteit Antwerpen), Gurli Hauschildt (directeur van het Directoraat-generaal Vertaling bij de Europese Commissie), Rudy Tirry (voorzitter van de BQTA/EUATC) en Patricia Kerrès (docent aan de Université Catholique de Louvain). Elk van de sprekers krijgt om beurten de gelegenheid om te antwoorden op de volgende vragen:
- Wat betekent vertalen of tolken voor u? Met andere woorden: welk beeld hebt u van het beroep?
- Hoe ziet u de toekomst van het beroep? Moeten we de vrees voor de toekomst voeden?
- Wat vindt u van de correlatie tussen de volgende componenten: opleiding, training, werkgelegenheid?
Uit alle antwoorden van de deelnemers aan het rondetafelgesprek onthouden we één enkel woord: optimisme.
Dit optimisme krijgt vorm wanneer Rita Roggen de sprekers bedankt met mooie geschenken. En de voorzitter van de BKVT wordt, tot haar grote verrassing, letterlijk in de bloemetjes gezet door Cyrille Ndjitat Tatchou, in naam van de hele raad van bestuur. Het is 19.30u.
Eerst het nuttige, dan het aangename
Stralende gezichten verlaten de zaal na dit tweede deel van de feestelijkheden. De vreugde op deze gezichten mengt zich met de verrukking van de genodigden wanneer ze proeven van de verfijnde hapjes en nippen van een glas uitstekende champagne. Tijd voor de receptie, die een luidruchtig deel III inluidt…
Een uur later keert iedereen terug naar de zaal waar de genodigden een heel ander decor aantreffen, dat in niets meer lijkt op de opstelling van de eerste twee delen. Ze zien het decor van een feestzaal voor vips die het kader vormt voor het ultieme deel van de feestelijkheden. Een driegangenmenu, een heel programma…:
-
Reuzengarnalen met avocadopuree, jonge sla, krokante pepers en paprikaroom.
-
Parelhoenfilet gevuld met champignons, verse minigroenten; Plakje gerookte eend, veldsla met appelen en rode-uiencompote; Geroosterde koolvis in een korstje van gerookt spek, mousseline van selder, in bloem gewentelde gnocchi.
-
Notenkoekje en chocomousse; Koffie, thee en versnaperingen.
Champagne, rode en witte wijn, plat water en bruiswater vergezellen deze overvloed aan vitamines, door slokdarmen, naar buiken die kunnen beginnen met een flinke vertering. Want de voeten tikken ritmisch op de grond, het orkest laat al de eerste klanken horen.
22.30u. Na een ultiem woord van dank aan Ludovic Pierard, Geoffroy Destrebecq en Valérie Yernault duidt Rita Roggen onmiddellijk de cavalier van de ereronde aan: Jean-Bernard Quicheron, erevoorzitter…
Een kwartier later opent Rita Roggen het bal met de aangeduide cavalier, met zwoele, trage bewegingen die ieders bewondering opwekken. Daarna wordt de dansvloer vrijgegeven: eindelijk treden al die mannen en vrouwen die gewoonlijk in de schaduw werken, nu zelf in de schijnwerpers. Ze springen, glijden, schuiven, draaien, worden gedraaid, gaan naar beneden en weer naar boven… De ritmische bewegingen worden zo goed en zo kwaad als het kan begeleid door heerlijke rock, disco, country music… en zelfs Afrikaanse salsa!
En natuurlijk vloeit het goede bier rijkelijk…
Met bezwete hemden en jurken slaken de aanwezigen een oorlogskreet: “Afspraak in september 2025!!!”.
Cyrille Ndjitat Tatchou
Met dank aan Katleen De Bruyn voor de Nederlandse vertaling